ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΟΥΡΛΩΝ

Τα γεγονότα της καταστροφής των Βουρλών από τους Τούρκους τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο 1922 περιγράφονται στο γράμμα του γιατρού Ιωάννη Παγώνη από πρώτο χέρι, από έναν αυτόπτη μάρτυρα και μάλιστα σπουδαίο παράγοντα της βουρλιώτικης κοινωνίας, με παραστατικότητα, ζωντάνια και κάθε συγκλονιστική λεπτομέρεια, δηλαδή με τρόπο που καθηλώνει, συγκλονίζει και συγκινεί βαθειά τον αναγνώστη. Ο δημοτικός γιατρός των Βουρλών είδε κι έπαθε πολλά εκείνες τις φριχτές μέρες της εισόδου των Τούρκων στην πρωτεύουσα της Ερυθραίας, που σημάδεψαν την ψυχή του ως το τέλος του βίου. Με ωμό ρεαλισμό και συγκινητικές σκέψεις ο Ιω. Παγώνης ζωντανεύει συναρπαστικά την ύστατη ώρα, τα κακά στερνά και το ψυχορράγημα της ξακουστής ερυθραιώτικης πολιτείας. Κι ο αναγνώστης μένει βουβός μπροστά στο φανατισμό, τη σκληρότητα, τον όλεθρο, μα κυρίως μπροστά στη μεθοδικότητα και στην άριστη οργάνωση του μηχανισμού της καταστροφής. . . Γι' αυτό το λόγο, το δραματικό περιεχόμενο της επιστολής αποτελεί ένα μοναδικό ντοκουμέντο, ένα σπουδαιότατο στοιχείο της ιστορικής γνώσης για την τραγική τύχη του Βουρλά.
Ιδιαίτερα εντυπωσιάζουν η ψυχραιμία, το ισχυρότατο θάρρος, η διπλωματικότητα και η καταπληκτική ευστροφία του Ιω. Παγώνη, χαρίσματα, με τα οποία κατόρθωσε ν' αντιμετωπίσει τις κρισιμότερες ώρες της ζωής του, καθώς έφτασε κυριολεκτικά "στου Χάρου τα δόντια" και βγήκε νικητής. (Από την έκδοση)