ΚΑΤΑ ΝΕΑΙΡΑΣ

Ο "Κατά Νεαίρας" παραμένει ένα από τα πιο δημοφιλή κείμενα της αττικής ρητορείας ανά τους αιώνες, επειδή η ασυνήθιστη σύνθεσή του αποτελεί ένα μωσαϊκό με ρεαλιστικές αναπαραστάσεις της αθηναϊκής καθημερινής ζωής τον 4ο αιώνα π.Χ., σκανδαλώδεις και ερεθιστικές ιστορίες για εταίρες και πόρνες, δύστροπους άνδρες και αυστηρές οικοδέσποινες, αφελείς εραστές και διεφθαρμένους πολιτικούς, ιστορίες από τη θρησκευτική και κοινωνική ζωή της πόλης, τα δικαστήρια και τους νόμους, και κάποια αξιομνημόνευτα ιστορικά παραδείγματα. Δε θα ήταν υπερβολή να τον παρομοιάσουμε με ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, με τη μόνη διαφορά ότι τα πρόσωπα και τα γεγονότα του λόγου ήταν πραγματικά ή, τουλάχιστον, έχουν την επίφαση της πραγματικότητας, και πειστικά θα μπορούσαν να παρουσιαστούν ως πραγματικά σε ένα ακροατήριο του 4ου αιώνα, την ψήφο του οποίου επιδιώκει ο ρήτορας με την εκφώνηση αυτού του λόγου. Υπό αυτή την έννοια ο λόγος έχει προσελκύσει την προσοχή κλασικών φιλολόγων και μελετητών της αττικής ρητορικής, αλλά και ιστορικών του αθηναϊκού δικαίου, της θρησκείας και της κοινωνίας. Ειδικά τα τελευταία 30 χρόνια με την άνθηση της έρευνας στον χώρο της ιστορίας του γυναικείου φύλου ο λόγος έχει προσελκύσει ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον και μελετηθεί ως πηγή για τις νομικές, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες υπό τις οποίες ζούσε η Αθηναία της κλασικής περιόδου.
Ο λόγος εκφωνήθηκε γύρω στο 342 π.Χ., μετά την επάνοδο του ποιητή Ξενοκλείδη στην Αθήνα το 343 αλλά πριν από τον πόλεμο με τον Φίλιππο το 341, αφού η τελευταία σύγκρουση με τον Φίλιππο, την οποία αναφέρει ο ρήτορας ήταν αυτή σχετικά με την Όλυνθο το 348. Το υπόβαθρο της κατηγορίας της εταιρίας ήταν αναμφίβολα πολιτικό, επειδή ούτε ο Απολλόδωρος ούτε ο Θεόμνηστος γνώριζαν προσωπικά αυτή την ηλικιωμένη πρώην εταίρα και ο πραγματικός λόγος για τον οποίο στράφηκαν εναντίον της ήταν να πλήξουν τον από πολλών ετών εραστή της Στέφανο. [...]

(από την εισαγωγή του κειμένου, Κωνσταντίνος Κάππαρης)