ΤΟ ΓΚΙΟΥΛΙΣΤΑΝ Η Ο ΚΗΠΟΣ ΤΩΝ ΡΟΔΩΝ

Τα έργα του Σααδή είναι πολλά (22 ή 23) και όλα γνωστά και πολύ διαδεδομένα ανάμεσα στους λαούς της Ανατολής. Αλλά τα δυο αριστουργήματά του, που είναι από εκατό και περισσότερα χρόνια γνωστά στην Ευρώπη, είναι το "Γκιουλιστάν" (Κήπος Ρόδων) και το "Μπουστάν" (Κήπος Οπωρικών), έργα που περικλείνουν απαράμιλλες ομορφιές, και δείχνουν μεγάλη αγνότητα αισθήματος και βαθιά γνώση της ανθρώπινης φύσης. Άλλο σπουδαίο έργο του είναι το "Παντ Νάμεχ" (Εγχειρίδιον Σοφίας), μικρός τόμος ποιήσεων, που περικλείνουν παραινέσεις και συμβουλές μεγάλης σοφίας και το "Νασιχάτ ελ Μουλούκ" (Συμβουλές προς τους Βασιλείς). Το "Γκιουλιστάν", ή "Κήπος Ρόδων", ετελείωσε όταν ο Σααδή ήταν 68 χρονών, αλλά το έδωσε εις την δημοσιότητα σε ηλικία 83 ετών, ένα χρόνο μετά το "Μπουστάν". Γράφηκε στην περσική, (που ο Σααδή την έμαθε μόνο όταν ήταν 40 χρονών) με σκορπισμένους εδώ κι εκεί στίχους και μερικά εδάφια του Κορανίου, στην αραβική. Περιέχει πρόζα και ποίηση· η πρόζα κυρίως αφηγείται την ιστορία ή το ανέκδοτο και η ποίηση δείχνει το ηθικό συμπέρασμα. Αλλά που και που, όλη η ιστορία λέγεται με στίχους. Υπάρχουν επίσης πολλά ωραία τετράστιχα και δίστιχα σκορπισμένα σ' όλο το βιβλίο. Τα ρόδα του Σααδή είναι πολύ αληθινά. Δεν είναι απλώς μπουμπούκια δεμένα απάνω σε τεχνητά κοτσάνια, μα γνήσια ρόδα μ' όλα τους τ' αγκάθια ολόγυρά τους. Αφθονούν, αλήθεια, τα αγκάθια τα σκληρά και τσουχτερά που αγκυλώνουν βαθιά την καρδιά, μα τα ωραία και μυροβόλα λουλούδια του τραγουδιού υψώνονται πάντα απάνω από τ' αγκάθια της Συμβουλής και της Επίπληξης. Είναι τσουχτερά τ' αγκάθια, μα με τ' αγκύλωμά τους χύνουν ένα στοιχείο που τονώνει τις ψυχές και εξυψώνει το πνεύμα. Όχι, δηλητήριο καθόλου δεν υπάρχει, είτε αγκαθιού είτε φιδιού, μες στο Ροδώνα αυτόν, όπου περιδιαβάζει η ευγενικιά ψυχή του γέρου Σααδή. (Από τον πρόλογο του βιβλίου)