ΤΥΠΟΙ ΕΜΠΟΡΩΝ & ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΑ

Το ανά χείρας βιβλίο σκιαγραφεί το πορτραίτο του Έλληνα εμπόρου στην καθημερινή ζωή του, που κυλάει μάλλον παραδοσιακά και που πορεύεται ωστόσο προς τη μεγάλη ανατροπή του 1821. Το πορτραίτο αυτό φιλοδοξεί να απαντήσει σε ορισμένα ερωτήματα: Ποιες ήταν οι προϋποθέσεις συγκέντρωσης του εμπορικού κεφαλαίου στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα; Ποιος ήταν ο ρόλος των εμπόρων στη διαδικασία της αυξανόμενης νομισματικής κυκλοφορίας από τα μέσα του 18ου αιώνα; Και το κρισιμότερο: Γιατί άραγε ο Έλληνας έμπορος φαίνεται μάλλον προσηλωμένος σε παραδοσιακές κοινωνικές στάσεις, την ώρα που θα έπρεπε να είναι ο κατεξοχήν φορέας των νεωτερικών ιδεών, οι οποίες την εποχή αυτή έχουν κατακλύσει τη δυτική Ευρώπη; Το τελευταίο αυτό ερώτημα αφορά την κατανόηση των σταθερών και μεταβλητών όρων συγκρότησης της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης κατά τον 18ο αιώνα. Ο Απόστολος Διαμαντής, συζητώντας ερωτήματα τέτοιου τύπου, αμφισβητεί την κυρίαρχη ερμηνεία για την άμεση σχέση της εθνεγερσίας με τον νεοελληνικό διαφωτισμό και τη συγκέντρωση του εμπορικού κεφαλαίου. Το γεγονός της εθνεγερσίας θα πρέπει, κατά τον συγγραφέα, να μελετηθεί όχι τόσο σε σχέση με τις νεωτεριστικές μεταβολές του 18ου αιώνα, αλλά περισσότερο με τις μονιμότερες πραγματικότητες της εθνικής και θρησκευτικής ιδιαιτερότητας των Ελλήνων. "Η κύρια πρόθεση του Απόστολου Διαμαντή δεν είναι να κάμει μια, μερικευμένη, πολυθεματική οικονομική ιστορία, αλλά μέσω του οικονομικού να ανασυστήσει μιαν αξιολογία, μια στάση ζωής, μια διαμόρφωση "προσώπου" προσδιοριζόμενου από την ιστορικότητα του αλλά και που, με τη σειρά του, την υποστασιοποιεί σε κοινωνικό τύπο". (Από τον Πρόλογο του Σπύρου Ι. Ασδραχά)